انواع یاخته های بافت عصبی | تدریس جامع زیست شناسی
درسینوفنی های عزیز سلام ! در این ویدئو مقاله ، انواع یاخته های بافت عصبی به همراه ویژگی های ساختاری و عملکردی که دارن رو گفتیم و اونها رو با هم مقایسه کردیم.
توی ویدئو کلی عکس و فیلم خوب و مفید هم قرار دادیم تا مطلب بهتر و شیوا تر تفهیم بشه و راحت تر موضوع رو درک کنید.
یادتون نره برای حمایت از چنل درسینوفن یک دقیقه زمان بگذارید و ما رو در یوتیوب و آپارات سابسکرایب کنید و زنگوله ناتیفیکیشن (اطلاع رسانی) هم بزنید تا ویدئو های بعدی که آپلود میکنیم بهتون اطلاع رسانی بشه.
بافت عصبی چیست؟
انسان برای اینکه اعمال بدن خودش رو به درستی انجام بده و هماهنگ عمل بکنه ، نیاز به بافت عصبی داره. همچنین دستگاه عصبی وظیفه تنظیم اعمال مختلفی رو هم در بدن به عهده داره که با عنوان اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک میشناسیم و میتونید درباره نقش هورمونی این غدد به مقاله جمع بندی هورمون های کنکور مراجعه کنید.
به طور کلی ، بافت عصبی از دو نوع یاخته که شامل یاخته عصب یا نورون و یاخته های نوروگلیا یا پشتیبان که غیر عصبی میشن تشکیل شده.
وظایف یاخته عصبی یا نورون ها
نورون ها سه وظیفه خیلی مهم دارن که شامل : تحریک و پاسخ به محرک ها ، هدایت پیام عصبی و انتقال پیام عصبی میشه.
همونطور که میدونید ، انسان با کمک عصب هایی که داره میتونه محیط اطراف خودش رو درک کنه و به تغییرات اون واکنش ارادی یا غیر ارادی داشته باشه.
همچنین ، یاخته های عصبی توانایی هدایت پیام عصبی رو در طول خودشون دارن و میتونن پیام رو در طول خودشون منتقل کنن.
هدایت پیام عصبی رو با انتقال پیام عصبی اشتباه نگیرید ، چون انتقال پیام عصبی یعنی ارسال پیام عصبی از یک یاخته عصبی به یاخته عصبی بعدی یا یاخته هدف. ولی هدایت پیام عصبی یعنی پیام در طول یک یاخته عصبی جریان داره و به جلو میره.
نکته مهمی اینجا وجود داره که باید توجه کنید. برخی از نورون هایی که در هیپوتالاموس قرار دارن ، میتونن نقش ترشح هورمون هم داشته باشن. پس وظیفه نورون ها صرفا هدایت پیام عصبی نیست.
اجزای نورون
هر یاخته عصبی شامل دندریت ، جسم سلولی و آکسون میشه که هر بخش وظایف و ویژگی های خاص خودشو داره.
دندریت قسمتی از نورونه که با جسم سلولی در ارتباطه و قطرش در تمام طولش یکسان نیست و وظیفش دریافت و هدایت پیام عصبی به جسم یاخته ایه.
قسمت بعدی ، جسم سلولی هست که هسته و تمامی اندامک های رایج یک یاخته مثل میتوکندری و غیره رو داره. وظیفش هم کمک به سوخت و ساز یاخته عصبیه و در هدایت پیام هم میتونه نقش داشته باشه.
بخش سوم هم آکسون نامیده میشه. آکسون ها مسئولیت اصلیشون هدایت و انتقال پیام عصبیه و در نورون ها ، این قسمت معمولا دارای غلاف میلین هست که ازش محافظت کنه و سرعت هدایت پیام عصبی هم بالا ببره . توجه کنید که آکسون هم دارای ماده زمینه سیتوپلاسمه و اندامک هایی مانند میتوکندری رو درون خودش داره.
انواع نورون ها
نورون ها از نظر عملکرد به سه دسته تقسیم بندی میشن : نورون حرکتی ، نورون حسی و نورون رابط.
اسماشون کاملا گویای عملکردشونه ولی ویژگی های ظاهری دارن که در ادامه بهتون میگم.
بیایین با نورون حسی شروع کنیم:
نورون های حسی ، پیام های عصبی رو از اندام ها دریافت میکنن و به سیستم عصبی مرکزی یعنی مغز یا نخاع میرسونن. از جهت ظاهری ، آکسون های یاخته عصبی حسی ، بلندتر از دندریت هاشه و جسم سلولی هم بین دندریت و آکسون قرار گرفته.
آکسون و دندریت این نورون ها میتونه غلاف میلین داشته باشه یا فاقد اونها باشه. این جمله رو بار ها توی تست ها دیدم و ممکنه همانند و برخلاف بدن و اونجاست که …
ما نورون حسی رو چند جای مختلف توی کتاب درسی دیدیم. یکیش در چشم بود در لایه شبکیه . دیگری در بینی بود که بعنوان لوب بویایی میشناسیمشون. در گوش هم داشتیم که در تعادل و شنوایی نقش داشت. همچنین در ستون فقرات در ریشه پشتی نخاع هم یاخته عصبی حسی رو داشتیم که اگر به تصویر کتاب دقت کنید میبینید که جسم سلولی بصورت یک فرعی در بین اکسون و دندریت قراره گرفته و کمک میکنه بعضی وقتا که انتقال پیام عصبی سرعت بالایی رو بخواد ، مانع انتقالش نشه و مستقیما از دندریت به آکسون ها برسه.
نورون حرکتی:
نوع دوم که شکل ظاهریش تقریبا رایجه و همه جا ازش استفاده میکنن و میشناسیدش ، نورون حرکتی نامیده میشه. این نورون حرکتی پیام و دستورات رو از مغز و نخاع دریافت میکنه و به اندام یا یاخته هدفش میبره . یاخته های نورون حرکتی برعکس یاخته عصبی حسی ، دندریت هاشون کوتاه تر از آکسون هاشونه و انشعاب زیادی داره. آکسون نورون های حرکتی میتونه میلین داشته باشه یا فاقد اون باشه ولی دندریتش میلین نداره.
نورون رابط :
نورون های رابط ، مثل کلید قطع و وصلی میمونن ، میتونن پیام رو مهار کنن و منتقل نکنن مثل عمل انعکاسی که توی زانو اتفاق میوفته . جاشون هم همیشه بین نورون های دیگست و ارتباط برقرار میکنن . نورون های رابط فقط هم در مغز و نخاع یعنی سیستم عصبی مرکزی دیده میشن. از جهت ظاهری هم مثل نورون حرکتی هستن ولی آکسونشون فاقد میلینه بر اساس تصویر کتاب درسیتون.
عصب و رشته عصبی
تا الان ، یاخته های عصبی رو میشناسید و ویژگی ها و عملکردشون رو هم میدونید. حالا تصور کنید توی ریشه پشتی نخاع شما تعداد بسیار زیادی یاخته عصبی وجود داره که دندریت ها و آکسون های طولانی دارن ، به هر کدوم از رشته های دندریت یا آکسون رشته های عصبی میگیم.
ولی وقتی این یاخته ها روی هم قرار میگیرن و جمع میشن یه دسته دندریت و آکسون رو تشکیل میدن و یک روکش بافت پیوندی هم دورشون قرار میگیره ، اونموقع بهشون میگیم عصب . درون عصب میتونه رگ خونی هم قرار بگیره مثل چشم.
همچنین تجمع این عصب ها در کنار هم میتونه بخش های تیره یا روشن رو در نخاع و مغز بوجود بیاره که دلیل روشن بودن یک قسمت ، وجود میلین بیشتر ، در اون عصبه .
یاخته های پشتیبان یا نوروگلیا
این یاخته ها وظایف متنوعی رو بر عهده دارن ، از جمله اون وظایف میشه به افزایش سرعت هدایت پیام عصبی ، حفاظت از آکسون ها ، مقاومت و کمک به استقرار صحیح یاخته عصبی اشاره کرد.
جنس این یاخته ها از فسفولیپیده و بصورت رولی به دور آکسون پیچیده میشه. کل آکسون رو نمیپوشونه و قسمت هایی رو خالی میذاره که بهش گره رانویه میگیم. پیام عصبی بصورت نقطه ای در این قسمت ها رو به جلو منتقل میشه.
میلین دارای هسته و اندامک هست و ویژگی های یک یاخته زنده و فعال رو داره. در بیماری خود ایمنی MS یا مالتیپل اسکلوروزیس میتونه صدمه ببینه و هدایت پیام عصبی با اختلال روبه رو خواهد شد.
توی تست ها گاها صحیح و غلط سوال میدن که مثلا همه انواع یاخته های بافت عصبی تحریک پذیرن و پیام عصبی تولید میکنن ، این جمله غلط هست ، چون نوروگلیا ها توانایی تولید پیام عصبی رو ندارن. قطر غلاف میلین هم بر اساس تصویر کتاب میتونه متغییر باشه.
اگه از ویدئو خوشتون اومده یدونه لایک بزنید روو ویدئومون.
چنلمون رو هم دنبال (سابسکرایب) کنید و آگاه باشید که هر هفته ویدئوهای خفنی خواهیم داشت .
برامون کامنت بذارید و نظرتون رو درباره این ویدئو بهمون بگید و پیشنهاد بدید که ویدئوی بعدیمون دوست دارید درباره چه مبحثی باشه .
برای اطلاع از جدیدترین اخبار ، مقالات و دوره های سایت میتوانید در خبرنامه پیامکی ما ثبت نام کنید.
پاسخ‌ها